Аляксандар Мілінкевіч пра дзяцінства, Нацыяналку і БРСМ, працу і пляны

Аляксандра Мілінкевіча вельмі многія бачаць новым прэзыдэнтам Беларусі, ён ўжо сёньня стаў новым нацыянальным лідэрам. Выкладаем размову актыўных наведвальнікаў studenty.by з Аляксандрам Мілінкевічам. Сустрэча адбывалася 17 лістапада 2005 года (у Дзень Студэнта), але тыя пытаньні і адказы актуальныя й зараз. Размова была нефармальная, шчырая і вельмі цёплая.

БІЯГРАФІЯ АД ПЕРШАЙ АСОБЫ

Воля К.: Распавядзіце, калі ласка, пра сябе, пра дзяцінства, пра працу і сучаснае жыцьцё.

А.М.: Я зь сям'і настаўнікаў – бацька, маці, бабулі, дзядулі – такая тыповая правільная настаўніцкая сям'я. Зь дзяцінства марыў працаваць у дзіцячым садку, але калі паступіў на фізыку, зразумеў, што мара ўжо не рэалізуецца: не выкладаюць фізыку ў дзіцячых садках!

Скончыў Гарадзенскі педінстытут з адзнакай, школу – з залатым мэдалём. Такі правільны хлопчык быў – усім прыклад. Нельга было нават пахуліганіць - бацька быў дырэктарам школы, а брат у дадатак выкладаў фізыку. Пасьля інстытуту працаваў у школе, а пасьля паехаў вучыцца ў асьпірантуру Акадэміі Навук. Было цяжка на іспытах канкураваць з бэдэушнікамі, але здаў на выдатна, бо шмат займаўся самастойна.

Працаваў на першых кампутарах – "Мінск-1" – так званая ЭВМ – памерам са спартовую залю. Ля яе можна было бегаць у майцы, бо гарачыня ад лямпаў была страшэнная. Вярнуўся ў Горадню – працаваў выкладчыкам. Сьпярша – старэйшы, пасьля дацэнт.

Пасьля абароны папрацаваў чатыры гады, а потым паехаў выкладаць у Афрыцы, у Алжыр. У тыя часы, каб паехаць за мяжу, трэба было прайсьці сто праверак: на лаяльнасьць, на продкаў... Але я прайшоў бяз блату. У Маскве трэба было хабар за такое даваць, але на Горадню прыйшлі дзьве заяўкі на фізыкаў, і знайшлося толькі два ахвотных.

Калі вярнуўся на Радзіму, захапіўся гістарычным краязнаўствам. Мы ўтварылі такое нефармальнае аб'яднаньне "Паходня". Гісторыя выкладалася савецкая, а мы хацелі ведаць праўдзівую. Мяне – як аднаго зь лідэраў "Паходні" запрасілі на тэлебачаньне, дзе я амаль 10 год рабіў перадачу пра гісторыю Гарадзеншчыны. Стаў вядомым дзядзькам. У 90-м годзе трапіў ва ўладу, калі былі першыя вольныя выбары. Тады ўладу не прызначалі, як зараз, а абіралі. Вось мяне, проста з катэдры і абралі. Абралі віцэ-мэрам Горадні. Я займаўся культурай, аховай здароўя, адукацыяй, замежнымі сувязямі, спортам, турызмам – чым толькі не займаўся! Вельмі цікавы час.

Прапрацаваў да 96-ага, па-ранейшаму выкладаючы ва ўнівэрсытэце. А ў 96-ым – перад другім рэфэрэндумам – зразумеў, што трэба сыходзіць, бо ўжо зусім розныя падыходы былі ў мяне і ў прэзыдэнта.

Мы ўтварылі арганізацыю "Ратуша", галоўная мэта якой – дапамога іншым грамадзкім арганізацыям. Я езьдзіў па ўсёй Гарадзеншчыне і шукаў такіх жа "ненармальных" людзей – актыўных, такім, якім ня ўсё роўна, якім хочацца зрабіць што-небудзь карыснае. У "Ратушы" прапрацаваў восем гадоў.

У 2000 годзе я ўзначаліў выбарчы штаб Сямёна Домаша. Увосень былі ж выбары ў палатку – і я шмат пахадзіў сваімі ножкамі па вёсках. Зразумеў – у мяне атрымоўваецца кантактаваць зь людзьмі. Старыя бабкі мне казалі: "Такі ты выдатны дзядзька – мы за цябе абавязкова прагаласуем. Але шкада, што ты супраць Лукашэнкі." З народам можна размаўляць – ён проста элементарна пазбаўлены інфармацыі. 

У выніку вырашыў ісьці на гэтыя выбары, на Кангрэс, паўдзельнічаў у конкурсе "Ану-ка, парні" (усьміхаецца – рэд.) і стаў адзіным кандыдатам.

Кася С.: У зьвязку з Вашай гістарычнай дзейнасьцю, такое пытаньне. На прэзэнтацыі кнігі "Сланы Ганібала" Уладзімеру Арлову задалі пытаньне, як ён ставіцца да адзінага кандыдата. Ён сказаў, што Вамі можна захапляцца ўжо таму, што Вы ведаеце свой радавод да сёмага калена. Дзе і як зьбіралі інфармацыю?

А.М.: У гэтым ня толькі мая заслуга, але і маіх сяброў – гісторыкаў. Я сам дакапаўся да чацьвёртага калена. Капалі ў архівах. Асноўная праблема - ня так проста знайсьці. Па-першае, войны, што пазьнішчалі архівы. Па-другое, у нас архівы да 1795 года, калі мы ўвайшлі ў склад Расеі пасьля падзелаў Рэчы Паспалітай, вывезеныя ў Расею. Гэта была палітыка дзічэйшай дэнацыяналізацыі. Вывезьлі архівы – і наша гістарычная памяць абрубілася 1795 годам. А я ведаю да 1720-ага – проста пашчасьціла.

Князёў-магнатаў ня было – у мяне ўсё сьціпла, нават шляхты не знайшоў. Але мае продкі былі вольнымі людзьмі. Жылі па пушчах і былі, як зараз кажуць, егерамі – Ахоўнікамі пушчаў. У тым навакольлі вёскі зь цікавымі назвамі – Лісься нара, Зубраўка, Воўчыя ямы, Сабакінцы, якуя са стаху Саветы перайменавалі ў "Першамайск". А сабакінцы – гэта таму, што там выводзілі супэрсабак, а яны палічылі, што там так бедных сялян абзывалі – і няма зараз гэтых Сабакінцаў. Вось такія паляўнічыя назвы.

Кася С.: Вельмі актуальная праблема зараз – якасная беларуская музыка. Што мяркуеце наконт 75% "беларускай музыкі" ў этэры?

А.М.: Я дзьвюма рукамі за беларускую музыку. Я і люблю яе, і слухаю. Але 75% - гэта з катэгорыі прымусаў. Трэба дапамагаць самой музыцы. Не прымушаць яе слухаць. Увесь час круцяць Антонава, бо ён паходжаньня беларускага. Я люблю Антонава, але ці ж гэта падтрымка беларускай музыкі? Каманднасьць у культуры немагчыма. Наконт забароны беларускіх рок-музыкаў, як любы нармальны чалавек, думаю, што забараняць нельга.

ВЫКЛАДЧЫК МІЛІНКЕВІЧ І СТУДЭНТЫ

Воля К.: Як Вы сталі выкладчыкам? Як да Вас ставіліся студэнты?

А.М.: У нас былі цудоўныя стасункі. Я быў там даволі папулярным дзядзькам, а адна з маіх, я лічу, галоўных узнагарод – лента з надпісам "Бацька факультэта".

Гэта былі часы Савецкага Саюза, але дэмакратыі было разоў у дзесяць болей, чым зараз – перабудова была. І калі атэстоўвалі выкладчыкаў, то вельмі ўлічвалі думку студэнтаў. Праводзілі сацыялягічныя апытаньні студэнцтва. Ня ўсім гэта падабалася. Але мне падабалася, бо я быў адным зь першых. І гэта была насамрэч дэмакратыя, а не гульня ў яе.

А як стаў выкладчыкам? Я ж зь сям'і настаўнікаў. Паступіў у ВНУ, пасьля перамагла цяга да навукі – і паехаў з Горадні ў Менск у Акадэмію Навук рабіць дысэртацыю па фізыцы.

У Горадні адкрылі ўнівэрсытэт на базе пэдагагічнага інстытута – патрэбны былі кваліфікаваныя кадры. Ну і я – малады, кваліфікаваны – вырнуўся на радзіму і працаваў выкладчыкам амаль чвэрць стагодзьдзя.

Які быў выкладчык? Спачатку спрабаваў быць страшэнна цьвёрдым і жорсткім, душыў бедных студэнтаў па-чорнаму. Бывала, ставіў у групе палову двоек! На іспыце пытаў доўга і даходзіла да таго, што студэнт быў шчасьлівы, што ўвогуле я яго адпусьціў. Мне здавалася, што калі на экзамене я буду трымацца цьвёрда, то і студэнты будуць ведаць на "выдатна". Але не заўсёды гэта так.

Потым стаў больш лагодным і ўжо ставіў "двоек" не так шмат. Для мяне, як фізыка, важна была якасьць ведаў, бо ў нас збольшага ўхіл у тэорыю – калі што, нашы студэнты могуць вывесьці любую формулу. А за мяжой гэта нікому не патрэбна. Там студэнт на іспыт па фізыцы можа прыйсьці з падручнікам і перапісаць формулы – там галоўнае – умець рашаць канкрэтныя задачы.

А яшчэ я лічу, што выкладчыкі тады класныя, калі ўдзельнічаюць у студэнцкім культурніцкім жыцьці. Я ўвесь час там плясаў у кэвээнах, у розных капусьніках, удзельнічаў у студэнцкіх спэктаклях. Цягаў іх па касьцёлах, па цэрквах, па замках. Таму, можа, і захоўваўся маладым, пакуль не выкінулі з унівэрсытэту за дрэнныя паводзіны. Увогуле, самыя сьветлыя часы для мяне – гады, калі я выкладаў.

Зьміцер Г.: А як гучала тэма Вашай дысэртацыі і хто быў кіраўніком?

А.М.: Дысэртацыя мая называлася "Мэханізмы генэрацыі звышмоцных лязэрных імпульсаў". У той час лязэрная тэматыка была супэрпапулярнай. Маім кіраўніком быў, на жаль ужо не жыве, прафэсар Андрэй Міхайлавіч Самсон. А дырэктарам інстытута быў акадэмік Барыс Іванавіч Сьцяпанаў. Яго таксама ўжо няма.

Наш інстытут быў самы вальнадумны ва ўсёй Акадэміі. Гэта былі 70-я гады, ніякай перабудовы яшчэ не было. Я ганаруся, што меў такіх настаўнікаў – яны ведалі ня толькі фізыку, але і пра тое, што адбываецца ў сьвеце. 

Зараз жа сытуацыя горшая, бо ўлада пачала займацца навукай і спрабаваць зрабіць зь яе штосьці прыбытковае. Так улады ўсё пераключылі на рэйкі "даеш прыбытак – альбо не даеш" – і загубілі беларускую фундамэнтальную навуку. Мноства клясных спэцыялістаў проста зьехала.

ПРЫМУСОВАЕ РАЗЬМЕРКАВАНЬНЕ СТУДЭНТАЎ

Зьміцер Я.: А як вы ставіцеся да прымусовага разьмеркаваньня?

А.М.: Прымусовае накіраваньне на працу трэба адмяніць, каб было, як ва ўсіх цывілізаваных краінах. Каб маладому спэцыялісту захацелася паехаць працаваць на вёску, трэба паляпшаць умовы, павышаць заробак і даваць прыстойнае жыльлё. Знайсьці працу – гэта праблема дзяржавы, а не выпускніка ВНУ. На тое яна і дзяржава – раз сабрала грошы ў выглядзе падаткаў, няхай цяпер думае, як зрабіць так, каб людзі захацелі паехаць у рэгіёны. Я ведаю, што гэта нялёгка. Вырашыць гэтую праблему патрэбна. Але не прымусам! Як і кантрактную сыстэму, прымусовае разьмеркаваньне трэба адмяніць – жорстка, адным указам.

Юра С.: Цікава, у Вас было прымусовае разьмеркаваньне, калі вы вучыліся?

А.М.: Было. Але ж я быў выдатнікам. А выдатнікі маглі першымі заходзіць і выбіраць для сябе лепшае месца з таго, што прапаноўвалася. Але бывала і так, што блатнікі ўсё роўна праскоквалі раней і бралі лепшыя месцы. Ну а апошнім заходзіў апошні двоешнік, і яму давалі самы адсталы раён.

Пасьля сп. Мілінкевіч пацікавіўся, як адываецца разьмеркаваньне ў ВНУ прысутных студэнтаў і, выслухаўшы, дадаў: 

А.М.: Я працаваў ва ўнівэрсытэтах Францыі і Алжыра. Там, канешне, ніякага разьмеркаваньня няма, але ёсьць такая хітрая сыстэма: падтрымліваюцца ВНУ, якія даюць лепшыя веды. Усе атрымоўваюць вольныя дыплёмы і ўладкоўваюцца на працу. А для гэтага трэба прайсьці конкурс. А ўжо міністэрства адукацыі зьбірае інфармацыю, што з такога-та ўнівэрсытэту па такой-та спэцыяльнасьці выйграў конкурс гэты чалавек. Вызначаецца рэйтынг унівэрсытэту. Такім чынам, фінансаваньне ўнівэрсытэту залежыць ад якасьці ведаў ягоных выпускнікоў.

Тое самае і студэнт. Яму адзнака мая дарма не патрэбная – яму патрэбныя веды, бо яму трэба будзе праходзіць конкурс. Таму ён мяне і душыць на лекцыях – можа ўстаць і сказаць: "Ведаеце, тое, што вы чытаеце – абсалютная дурата, я нічога не разумею. Вы дрэнны выкладчык". І ідзе ў дэканат мяняць выкладчыка.

А вось я – выкладчык – расплакаўся студэнт – я стаўлюю яму добрую адзнаку. Але я разумею, што калі буду так рабіць, то проста папсую рэйтынг свайго факультэта, унівэрсытэта. Нам не дадуць фінансаваньня – і, магчыма, я ня буду працаваць. Таму і я зацікаўлены прымаць іспыты прыстойна.

УЦЁКІ МАЗГОЎ

Воля К.: Шмат у чым зараз можна правесьці паралель з савецкім часам. Ёсьць БРСМ, куды ўсіх прымусова заганяюць, ёсьць беларуская дзяржаўная ідэалёгія, якую ўсіх прымушаюць здаваць. А адзінае, бадай, што зьмянілася, гэта тое, што ёсьць магчымасьць для студэнцтва зьбегчы ў Штаты, у Эўропу. Вельмі актуальная праблема "ўцёкаў мазгоў". У выніку Міністэрства адукацыі вырашыла гэта ўсё абмежаваць і чыніць проста штучныя перашкоды. Што ж з усім гэтым рабіць? І як зрабіць так, каб вярнуць студэнтаў?

А.М.: "Уцёкі мазгоў" – працэс балючы, але натуральны, і яго зараз ня зьменім. Чалавек мае права шукаць сабе заробак, адпаведны сваім ведам. Напрыклад, у Польшчы, мы маглі назіраць, як адтуль зьяжджалі людзі, але потым усё ж такі большасьць вярнулася. У нас зьяжджаюць найбольш актыўныя і адукаваныя, і калі іх тут затрымаць, а належныя ўмовы не стварыць, то яны проста дэградуюць. Я спадзяюся, што калі-небудзь яны вернуцца.

Дарэчы, калі я праводзіў он-лайнавую прэс-канфэрэнцыю на радыё "Свабода", атрымаў некалькі пытаньняў ад нашых суайчыньнікаў, што зьехалі, працуюць там і добра зарабляюць, а хочуць вярнуцца. Яны пыталі, калі ўлада зьменіцца, ці будзе яна ствараць умовы для вяртаньня гэтых людзей. Канешне будзе!

А пакуль сучасная ўлада толькі скарачае магчымасьці людзей для самарэалізацыі. Яна зацікаўлена толькі ў лаяльнасьці – лаяльны чалавек мае права на самарэалізацыю, нелаяльны – ня мае. Вы гэта адчуваеце ня горш за мяне.

МОВА НАВУЧАНЬНЯ

Воля К.: Большасьць з прысутных тут вучыцца па-беларуску: выкладаюць нам па-расейску, а ты падчас лекцыі перакладаеш і канспэктуеш. У мэдунівэрсытэце ёсьць нават цэлая група, якая дамаглася, каб ім выкладалі па-беларуску. Але такіх групаў вельмі мала. А выкладчыкаў, што здольныя выкладаць па-беларуску становіцца ўсё меней і меней. Як вы бачыце вырашэньне гэтай праблемы з пункту гледжаньня студэнтаў і з пазыцыі выкладчыкаў?

А.М.: Я раскажу вам пра пару фактаў. Ва ўнівэрсытэце, калі я працаваў апошнія гады, шмат хто з выкладчыкаў, я у тым ліку, выкладалі па-беларуску. Пакуль улады не пачалі рэалізоўваць сумнавядомы рэфэрэндум пра двухмоўе. Да сёньняшняга дня два чалавекі мужна выкладаюць у гарадзенскім унівэрсытэце фізыку па-беларуску – сёньня гэта ўжо проста грамадзкі ўчынак. Адзін зь іх – дэкан. А, не, нядаўна яго зьнялі...

Але ўсё ж я спакойны за беларускую мову, бо ведаю, што яна вернецца стопрацэнтова. І ў школы, і ў ВНУ. І ўлады будуць размаўляць па-беларуску, і на тэлебачаньні. Але ўсё трэба рабіць разумна, каб не было пакрыўджаных. А пакрыўджаныя паўстаюць тады, калі яны не разумеюць, для чаго гэта патрэбна. Таму вяртаньне да роднай мовы трэба рабіць з грунтоўным тлумачэньні на тэлебачаньні, у СМІ.

Калі я працаваў у гарвыканкаме, мы рэалізоўвалі закон аб мове – пераход на беларускую. Я сам асабіста хадзіў у кожную школу на сходы з бацькамі. Шкада толькі, што ўсё гэта не запісвалася – гэта былі супэржорсткія дыскусіі. Мяне пасылалі вельмі далёка, але я хутка вяртаўся.

Атмасфэра ў той час была іншая: мы – незалежныя, улада ў горадзе гаворыць па-беларуску; пачаўся такі рух: прыходзілі да нас дырэктары школаў і казалі, што хочуць перайсьці на беларускую мову.

Былі прыклады, калі настаўнікі плакалі – спачатку не хацелі пераходзіць на беларускую мову, а пасьля змагаліся, каб захаваць навучаньне па-беларуску.

Сп. Мілінкевіч пацікавіўся, ці многія з нас скончылі беларускамоўныя школы і ці вядзецца ў нашых унівэрсытэтах выкладаньне па-беларуску. А таксама пацікавіўся нашымі меркаваньнямі наконт наваўведзенай тэставай сыстэмы пры паступленьні і, выслухаўшы нашыя "за" і "супраць", выказаўся сам.

ПРА СУЧАСНАЕ ПАСТУПЛЕНЬНЕ Ў ВНУ

А.М.: Можа гэта крыху і архаіка, але я лічу, што надзвычай важны кантакт прымаючага іспыт выкладчыка і абітурыента. У мяне былі моманты, калі я выцягваў з чалавека веды, якіх ён, здавалася б, абсалютна ня мае. Бывае, што чалавек хвалюецца – можна пра што-небудзь запытацца – пра бацькоў, адкуль паходзіць – ёсьць тысяча мэтадаў, каб чалавек паспакайнеў і ўзгадаў свае веды.
А ў тэсьце гэтага няма.

І яшчэ адзін момант: магчымасьць хабарніцтва пры тэставаньні, здаецца, меншая – гэта добра, але на кожны вінт ёсьць свая адвертка.

А яшчэ, я лічу, што тэставаньне – гэта дэманстрацыя адсутнасьці творчага падыходу. Напрыклад, фізыку так апытваць нельга – а я ў гэтым штосьці разумею – да канца высьветліць, ці здольны чалавек, пры тэставаньні проста немагчыма.

Наведвальнікі studenty.by выказалі сваё меркаваньне наконт ільготаў для выпускнікоў сельскіх школаў пры паступленьні і ўзровень падрыхтоўкі ў іх. Сп. Мілінкевіч адзначыў сваю думку.

А.М.: Зразумела, што выпускнікі гарадзкіх і вясковых школаў знаходзяцца ў розных умовах: на вёсцы настаўнікаў не хапае, некаторыя – п'юць, тысячы прычынаў недахопу настаўнікаў. Штосьці трэба рабіць, каб дапамагчы ім. Але я б перайшоў на Балёньскую сыстэму, тады пры такой сыстэме студэнт хутка навярстае тое, чаго яму не хапала. А гэтыя ільготы мяне заўсёды трошкі каробілі. А наколькі бал завышаць? А ці рабіць асобны конкурс?

НАЦЫЯНАЛЬНАЯ БІБЛІЯТЭКА

Юра С.: А што Вы думаеце пра нацыянальную бібліятэку?

А.М.: Я супраць такіх будоўляў – не дай Бог яшчэ ўпадзе, бо на балоце (усьміхаецца – рэд.). Усё ж такі кожная краіна павінна свае выдаткі параўноўваць з сваімі магчымасьцямі. І такія паказушныя рэчы зусім не адпавядаюць нашым сёньняшнім магчымасьцям. На вёсцы кніг у бібліятэках не купляюць некалькі гадоў. А тут убабахваць такія грошы! Дайце іх у вясковыя бібліятэкі – там людзі таксама хочуць чытаць. У краінах, дзе няма дэмакратыі, кіраўнік заўсёды хоча сябе ўвекавечыць. 

Зьміцер Г.: Студэнты зараз робяць вялікі ўнёсак у будаўніцтва: і грошы скідалі, і прыбірацца туды ходзяць – цэлыя курсы здымаюць з заняткаў.

А.М.: (Сьмяецца – рэд.) Ну, гэта вы ўдзельнічаеце ў перадвыбарчай кампаніі спадара Лукашэнкі. У калгасах робяць аграгарадкі. Іх будуюць каля значных магістраляў, дзе праязджаюць начальнікі. Але я супраць гэтай "пацёмкаўшчыны". Трэба жыць па сродках і быць шчырымі. А гэта ня шчырасьць.

Воля К.: А што з далейшым лёсам нац. бібліятэкі. Пакуль такая небясьпека – можа пакаціцца. Што будзем рабіць зь бібліятэкай пасьля перамогі?

А.М.: Калі пачалі будаваць, трэба дарабіць. Але скажу шчыра: калі б мая воля, я б не бібліятэкі будаваў і не палацы-саркафагі – я б спрыяў аднаўленьню помнікаў гісторыі. Багатымі станем – набудуемся, а помнікі развальваюцца. Я амаль плачу, калі праязджаю Ружанскі замак. Сапегаўскі палац сусьветнага ўзроўню.

Гэта проста непавага да сябе. Глядзіш па тэлебачаньню на помнікі – і ніводны не выглядае прыстойна. А грошы можна знайсьці – той жа ЮНЭСКА можа дапамагчы, калі ты паводзіш сябе прыстойна, не абмяжоўваесься, будуючы кітайскую сьцяну паміж сабой і Эўропай.

ПЭРСПЭКТЫВЫ БРСМ

Сяржук С.: А калі прыйдзеце да ўлады, што зробіце з БРСМ?

А.М.: Ён сам памрэ адразу, бо дзяржава больш ня будзе яго фінансаваць. Грамадзкая арганізацыя сама павінна здабываць грошы на існаваньне, у тым ліку і ад дзяржавы, але ў выніку шырокага адкрытага конкурса. БРСМ адыдзе.

Ганна К.: А як жа рэакцыя людзей, ужо прамытых БРСМ?

А.М.: Цяжкавата ім будзе ў грамадзтве. Гэта ж спосаб рабіць кар'еру, сьцьвярджаць сябе, прыніжаючы іншых.

КОРАТКА ПРА ПЛЯНЫ

Воля К.: Які першы крок будзе пасьля вашай перамогі 19 сакавіка?

А.М.: Крокаў трэба зрабіць шмат. Трэба адмяніць кантрактную сыстэму – гэта як сыход з рабства.

Патрэбны цэлы сыстэмны падыход: ну немагчыма зрабіць дзесяць указаў і ўсё адразу зьменіцца. Не, гэта будзе доўгая і цяжкая праца: і зьмены ў Канстытуцыі, і ў накірунку аховы здароўя, і ў шмат якіх іншых. Крок за крокам, але ж усе пераўтварэньні адно з адным зьвязаны, як касічка ў дзяўчыны. Шмат што трэба зрабіць, але нам гэта па плячу – у нас шмат разумных людзей.

Слава Д.: Ці будзе Беларусь уступаць у Эўразьвяз? 

А.М.: Такую мэту трэба ставіць. За кошт інтэграцыі людзі жывуць лепш. Іншая справа, хутка не прымуць, многае трэба зрабіць. Ёсьць плюсы і мінусы, трэба ўзважыць. У Расеі кажуць: "Вы ўсё ж такі выбірайце: Вы зь імі альбо з намі." А ці немагчыма заставацца самім сабою?

Мяне больш турбуе, каб мы не згубілі шчырасьць, адкрытасьць, пачуцьцё годнасьці пры пераходзе да рынку.

Studenty.by: А мы ня згубім! За столькі стагодзьдзяў не згубілі і зараз ня згубім!

А.М.: Ну, дай Божа, каб Ваш аптымізм рэалізаваўся! Сапраўды, чым больш ежджу, тым больш бачу: Мы ўнікальная нацыя!

Заставайцеся заўсёды маладымі, а значыцца студэнтамі. Чалавек малады да той пары, пакуль вучыцца, хоча вучыцца. Калі перастае – стары дзед. Дзякуй Вам! Самае цудоўнае, што ў Вас вочы сьмяюцца. Пакуль вочы ў людзей сьвецяцца – усё будзе добра. Мы пераможам, і да нас будуць прыяжджаць і дзівіцца. Трымайцеся!