Эўропе расплюшчылі вочы на беларускую адукацыю

Альтэрнатыўны Балоньскі камітэт, створаны ў Беларусі з мэтай уплыву на працэс далучэньня краіны да Балоньскай сыстэмы, адправіў эўрапейскім чыноўнікам уласны даклад аб стане рэчаў у сыстэме адукацыі краіны. Камітэт спрабуе рукамі эўрапейцаў прымусіць беларускую сыстэму адукацыі да рэформаў, а таксама прапануе дыялёг нашаму Мінадукацыі. Ці пачуюць голас незалежных экспэртаў у Бруселі і афіцыйным Менску, стане вядома ўвесну.

«Без папярэдняга глыбокага рэфармаваньня беларускай вышэйшай адукацыі ўдзел нашай краіны ў Балоньскім працэсе ня будзе эфэктыўным», — адзначаецца ў скарочанай вэрсіі дакладу, прадстаўленай прэсе ўчора ў Менску чальцамі грамадзкага Балоньскага камітэту: былым прарэктарам ЭГУ Уладзімірам Дунаевым, былым экспэртам аналітычнага аддзелу Міністэства адукацыі, а цяпер экспэртам Агенцтва гуманітарных тэхналёгій Сьвятланай Мацкевіч, адлічаным і адноўленым у БНТУ Алесем Кратом са студэнцкай арганізацыі Студэнцкая Рада, а таксама мэдыяэкспэртам Ірынай Віданавай. Камітэт, аб заснаваньні якога было абвешчана на мінулым тыдні, спрабуе паўплываць на працэс далучэньня Беларусі да Балоньскай дэклярацыі, што можа адбывацца ўжо ў красавіку наступнага году.

У бліжэйшыя месяцы эўрапейская бюракратычная машына будзе апрацоўваць афіцыйную беларускую заяўку, вырашаючы, даць ці не ёй зялёнае сьвятло на ўступленьне ў агульную адукацыйную прастору Эўропы. Як кажуць сябры Балоньскага камітэту, у краінах прасторы ёсьць як прыхільнікі далучэньня Беларусі да камітэту, гэтак і праціўнікі гэтага. Праўда, мэта камітэту палягае зусім ня ў спробе адмежаваць Беларусь ад Балоньскага працэсу.

«У Беларусі маюцца альтэрнатыўныя канцэпцыі разьвіцьця адукацыі, якія доўгі час не маглі быць рэалізаваныя, — кажа Сьвятлана Мацкевіч у адказ на ёй жа зададзенае пытаньне аб „асабістых выгодах ад удзелу ў камітэце“ кажа. — Зьмяніць гэту палітыку нельга іншым чынам, як толькі ўкараненьнем у яе сярэдзіну. Таму цяпер разам з калегамі мы спадзяемся запусьціць працэс рэфармаваньня адукацыі».

Сярод «калегаў» — нямала тых, хто раней меў уплыў на працэсы ў адукацыі, але страціў яго. Напрыклад, Уладзімір Дунаеў — прарэктар, звольнены з Эўрапейскага гуманітарнага ўнівэрсытэту. Ён кажа аб сьвежым ветры ў беларускім Мінадукацыі, які зьявіўся там з часу прыходу ў яго новага міністра Сяргея Маскевіча. Аднак некаторыя пункты заяўкі, падрыхтаванай пад кіраўніцтвам Маскевіча, называе «вракамі», а верагоднае далучэньне Беларусі да Балоньскага працэсу ў існых умовах — «скандальным»:

«Далучыўшыся да Балоньскага клюбу, можна нічога не рабіць: паабяцаць, і нічога не рабіць. Беларускае Мінаадукацыі імкнецца рэалізаваць якраз такую стратэгію», — кажа Дунаеў. Па яго словах, яшчэ ў 2004 годзе Мінадукацыі зрабіла разварот да ізаляцыі сыстэмы адукацыі, апяваньнем савецкай традыцыі. Але цяпер чыноўнікі сьцьвярджаюць, што ўжо 9 гадоў «пасьлядоўна» ідуць да Балоньскай сыстэмы.

«Трэба ўлічваць, што беларускія ўлады ня схільныя да пэўных кампрамісаў. Таму можна было б прапанаваць: давайце мы вам намецім нейкія мінімальныя рэформы, якія можна было б зрабіць за два гады. І на наступным саміце Балоньскай прасторы завершыць фармальны працэс далучэньня да яе Беларусі».

Дарожная мапа для Маскевіча

Экспэрты прапануюць некалькі пунктаў «мінімальных рэформаў», якія б можна было запатрабаваць ад Беларусі. Найбольш іх турбуе адсутнасьць у ВНУ акадэмічных свабодаў — выбарнасьці рэктара, агульнай самастойнасьці ўнівэрсытэтаў і існаваньне «інстытуту куратарства» з боку спэцслужбаў, калі «прадстаўнікі КДБ указваюць унівэрсытэтам, хто ў іх можа працаваць, а хто не».

Таксама ўдзельнікі грамадзкага камітэту патрабуюць ад Мінадукацыі перагледзець існыя правілы ацэнкі якасьці працы ВНУ, калі самі ўстановы адукацыі вырашаюць, якая якасьць іх працы.

Яшчэ адна прапанова — правесьці маніторынг дзейнасьці рэктароў з «чорнага сьпісу» ЭЗ, якім з-за палітычных выключэньняў студэнтаў з ВНУ забаронены ўезд у Эўрапейскі Зьвяз.

«Рэпрэсіі ажыцьцяўляюцца ня ўрадам, а самімі кіраўніцтвам ВНУ, якое бярэ на сябе паліцэйскія функцыі», — кажа Ўладзімір Дунаеў і адзначае, што варта было б выключыць са сьпісу неўзяных рэктараў у тым выпадку, калі цягам наступных гадоў яны спыняць рэпрэсіі супраць студэнтаў.

Як вынікае са словаў чальцоў камітэту, яны ня супраць далучэньня Беларусі да Балоньскай сыстэмы, гатовыя нават спрыяць, каб тое адбылося хутчэй. Але цяперашняя спроба беларускага Міністэрства адукацыі прасячы дзьверы ў Эўропу — «шанец выправіць сытуацыю» і зрабіць беларускую сыстэму адукацыю «менш адсталай». Тым больш, эўрапейскія структуры ахвотна камунікуюць з альтэрнатыўным Балоньскім камітэтам. Найлепшым жа бонусам для стваральнікаў камітэту стаў бы доўгачаканы дыялёг з урадам, якога не дамагліся нават у часы нядаўняй «лібэралізацыі».

«Безадказнасьць нашай вышэйшай адукацыя — сур’ёзная праблема, — кажа Ўладзімір Дунаеў. — Але цяжка патрабаваць нейкай адказнасьці ад тых, у каго няма свабоды выбару».