«ПрайдзіСветы», якія робяць беларускамоўнай сусветную літаратуру

Джэйн Остэн, Артур Конан Дойл, Чак Паланюк, Кафка... Гэта далёка не поўны спіс аўтараў, якіх можна пачытаць па-беларуску ў інтэрнэце. Часопіс «ПрайдзіСвет» ужо 4 гады займаецца ўзбагачэннем беларускай мовы і за гэты час 1126 твораў зрабіліся беларускамоўнымі. Generation.by напрасіўся ў госці да маладой рэдакцыі некамерцыйнага праекта, які днямі выпусціў новую порцыю перакладаў замежнай літаратуры пра бунтарскі дух біт-пакалення 60-х. 

«Ды не! Будзе 200 асобнікаў у цвёрдай і 300 у мяккай вокладцы», — з віном і вясёлым настроем абмяркоўваюць «прайдзісветы» пасля працы будучы зборнік дэтэктыўных апавяданняў. 

Каманда маладых людзей, якія некалі сустрэліся на менскіх літаратурных курсах, цяпер у свой вольны час перакладае слынных замежных аўтараў на беларускую. На старонках часопіса ўпершыню з’явіліся пераклады на беларускую з ісландскай, афрыкаанс ды рымскага дыялекту італьянскай мовы.  

Пачыналася ўсё яшчэ ў  2008, калі завадатарка ўсёй «прайдзісветаўскай» справы Юля Цімафеева і кампанія аднадумцаў выпусцілі першы нумар электроннага часопіса і ледзь паспелі перад ягонай прэзентацыяй паставіць яго на сайт.

«27 траўня ў нас быў такі мандраж, мы баяліся, што наш праграміст не паспее, то бок мы прэзентуем электронны часопіс, якога яшчэ няма ў інтэрнэце. Але ж усё атрымалася, прэзентацыя была ў сем, а нумар выйшаў у чатыры», — узгадвае Ганна Янкута.  

Часопіс мае ўжо 11 нумароў і, калі іх раздрукаваць, то можа атрымацца нармальны такі томік памерам з савецкую энцыклапедыю. Кіруюць перакладніцкім працэсам пераважна дзяўчаты. 

«Ды я тут толькі для статыстыкі, каб можна было сказаць, што ў нас не адны дзяўчаты», — жартуе Уладзь.

Інтэрнэт-старонка з хуліганскай назвай «ПрайдзіСвет» (штукар, хітрэц) не пакінула абыякавымі літаратурных мэтраў, што пасля першага нумару нават пасмяяліся, маўляў, чаго яны хочуць дабіцца з часопісам «Проходимец»?   

«Прайдзісветаўцы» таксама вядуць працу па пошуку даўно забытых перакладаў, таму ў кожным нумары звычайна публікуецца стары пераклад (зроблены ў мінулым стагоддзі), пазначаны барадатым дзядзечкам (лагатып «ПрайдзіСвета»). 

«Ёсць такая праблема ў нас, і не толькі ў літаратуры: кожнае пакаленне імкнецца зрабіць нешта наноў, зрабіць тое, што ўжо зроблена, няма традыцыі захавання вось гэтага багажу», — тлумачыць Уладзь.

За чатыры гады ў праекце паўдзельнічала 140 перакладчыкаў, але ж рада заўпэўнівае, што далёка не кожны твор, які дасылаецца, якасна перакладзены і аўтаматычна трапляе на сайт. 

«Ходзяць чуткі сярод перакладчыкаў, што наша рэдакцыя самая строгая, усё парэжа, парэдагуе, нічога не пакіне», — усміхаецца Уладзь.

«Але ж так яно і ёсць», — дадае Юля.

Праект трымаецца цалкам на імпэце валанцёраў, якія ў вольны час «штурхаюць» сябе і іншых, каб своечасова былі гатовыя тэксты. Сярод перакладчыкаў людзі розных прафесій, ёсць нават праграмісты, якія ў перапынках паміж пісаннем кода корпаюцца ў слоўніках, робячы паралельна ўнёсак у развіццё роднай мовы.

«Пераклад — гэта перш за ўсё творчасць. А прага творчасці — гэта абсалютна нармальнае, нават прыроднае пакліканне, якое, дарэчы, ніякім чынам не замінае таму, каб сядзець у кавярнях і адпачываць на пляжы. Што тычыцца беларускай мовы, то тут нашмат шырэйшае поле для творчасці і працы. Столькі ўсяго яшчэ не перакладзена! Бярыся хоць за Шэрлака Холмса, хоць за Тома Соера! А часам нават прыходзіцца распрацоўваць пэўныя літаратурныя стылі, на якіх беларускамоўных твораў не пісалі. І гэта ўсё страшна цікава!» — упэўненая Юля.  

«ПрайдзіСветаўцы»

Юля Цімафеева

Мовы перакладу: англійская, іспанская, партугальская

«Ўітмэна хачу перакласці, але для яго патрэбны настрой. Ўітмэн настолькі пачуццёвы, там столькі шмат гэтага пачуцця, што каб яго перакладаць, таксама трэба быць у гэтым настроі, нельга проста яго ўзяць, а трэба закахацца, тады толькі можна перакладаць. 

Я неяк знайшла такога цікавага паэта — Мэцью Дзікмана, спісалася з ім, выявілася, што ён на той час у піцэрыіі працаваў. Ён не быў яшчэ такім знакамітым паэтам. Я пераклала, даслала яму, ён расказаў, што раздрукаваў, павесіў на сцяне. Гэта ж першы пераклад на замежныя мовы ягонай творчасці быў! Цяпер ён дастаткова знакаміты паэт, так апынулася, што мы адкрылі яго да таго, як ён стаў вядомым».

Уладзь Лянкевіч

Мовы перакладу: французская, старафранцузская, польская, руская, англійская, украінская

«Пітэра Пэна хачу даперакладаць. 

Перакладчык, які займаецца выключна перакладам, каціруецца вышэй, але, на жаль, я не з такіх. Гэта значыць, што пераклад для такога перакладчыка — гэта не нешта такое, кшталту „я не магу прыдумаць вершы, пайду тады перакладу чужыя“. У Беларусі традыцыйна большасць перакладчыкаў былі заўсёды паэты, якія не прыдумалі што напісаць, альбо празаікі, у якіх усе думкі скончыліся, альбо іх не друкавалі за савецкім часам, вось яны і перакладалі. 

Калі пішаш свае думкі, гэта ж не значыць, што яны харошыя, лепш перакладаць чужыя добрыя, чым пісаць свае паганыя. Меней зганьбішся :)»

Ганна Янкута

Мовы перакладу: англійская, польская, нідэрландская, афрыканс, ідыш, лаціна, ісландская, шведская, нямецкая

«Хачу скончыць раман Джэйн Остэн „Пыха і перадузятасць“, пераклала пакуль толькі 7 раздзелаў.

Пераклад — гэта таксама творчасць. Напрыклад, ты бярэш замежнага аўтара, у якога стыль пісання такі, якога у беларускай літаратуры і блізка не было і табе трэба ўявіць, як па-беларуску гэты стыль выглядае.

Наша перакладчыца Наста Гвоздзева пераклала сучаснага бразільскага пісьменніка Радрыгеша. Потым яна знайшла неяк у інтэрнэце блог невядомага бразільца, дзе была спасылка на беларускі пераклад і прыблізна такі подпіс па-партугальску: „Вось беларусы ведаюць сучаснага бразільскага пісьменніка Алешандры Радрыгеша, а мы, гады, не ведаем, такія мы неадукаваныя“».

Алеся Башарымава

Мовы перакладу: дацкая, шведская, англійская, украінская

«Хачу перакласці чацвертую і пятую кніжку пра мумітроляў. («Капялюш чарадзея» Тувэ Янсан, перакладзены Алесяй Башарымавай, выйшаў у 2011 годзе ў выдавецтве Змітра Коласа)

Я эканаміст-маркетолаг паводле адукацыі. Аднойчы мне прачыталі ўрывак з адной з кніжак пра мумітроляў Тувэ Янсан, і я тады вырашыла пачытаць усіх гэтых мумітроляў. Прачытала, праніклася, пачала потым шукаць, дзе пачытаць па-беларуску — і не знайшла. Больш за тое, я знайшла ў інтэрнэце мапу, на якой пазначана, у якіх краінах кніга выйшла на сваёй мове, у якіх — не. І Беларусь такая беленькая дзірачка. Трэба, значыць, перакладаць, таму і пачала вучыць шведскую. Калі б твор быў бы па-фінску, то вучыла б фінскую».

____ 

P.S.

Пасля прагляду матэрыялу героі папрасілі дадаць, што «Кацярына Маціеўская, рэдактарка і карэктарка ўсіх нумароў часопіса, была ў ад’ездзе, Наста Гвоздзева прыйсці не змагла, Анка Упала і Алена Пятровіч не ўдзельнічалі ў гутарцы, а Паліна Маслянкова выхоўвае маленькае дзіця».

Цяпер усё справядліва :)