Ліда, якая ня стала беларускім Лас-Вэгасам

Лідзкага замку ня знойдзеш ні на беларускіх банкнотах, ні на прыгожых габэленах, што вісяць у кабінэце прэзыдэнта. Але Лідзкі замак можна пабачыць сваімі вачыма ў Лідзе.

У кожнага свае стэрэатыпы пра Ліду. Нехта кажа «Ліда», а думае пра піва. Нехта памятае пра «красоўкі зь Ліды», якія, як вядома, «носяць толькі інваліды». А нехта, як напрыклад Мiрон Нарбут, які жыў у Лідзе, пакінуў цікавыя нататкі пра яе:

«Пасьля падзелу Краю (Рэчы Паспалітай) пры панаваньні Аляксандра I, на якога лiцьвiны ўскладалi вялiкiя надзеi паляпшэньня будучынi Краю, iснавалi [у Лідзе] гучныя казыно й забавы. Пазьней з гэтага разьвiлося шулерства, разбэшчанасьць i п’янства так, што гэтыя звады панавалi тут болей, чым дзе-нeбудзь у іншым месцы».

Эх, дзе цяпер тыя шулеры і казыно? А як бы было прыемна мець у Беларусі невялічкі Лас-Вэгасік. У межах «ПраДарожжа» едзем у Ліду.

­­­Замак

Лідзкі замак добра рэканструяваны. Photo by Алесь Bezuher.

Замак будаваў князь Гедымін у 1323-1325 гадах. На ўнутранай пляцоўцы замку, якая ўяўляе абсалютна пустую прастору з бэтоннымі месцамі для гледачоў, цяпер пэрыядычна праводзяцца рыцарскія турніры і здымаюцца расейскія фільмы і сэрыялы. Але сустракаюцца і беларускія здымачныя групы. Нам як раз трапілася адна, але надта сакрэтная. Можа гэтыя рыцары здымалі фільм пра шпіёнаў з захаду?

Рыцарскія турніры ў замку - досыць папулярнае відовішча. Photo by Алесь Bezuher.

Замак быў адрэканструяваны, таму паглядзець ёсьць на што. На жаль, адчыненыя ня ўсе галерэі, але з тых, што даступныя для праходу, можна ўбачыць горад, а таксама пратэставаць (sic!) сярэднявечныя рыцарскія прыбіральні.

Трапіць у замак даволі проста. 1500 — уваход для студэнтаў. Калі з вамі цяжкія заплечнікі ці торбы, пакідайце іх у касіра. Трапіць у замак можна толькі з 11 да 17 гадзін.

Каб падняцца на верхавіну, трэба прайсьці праз замкавую вежу, у якой вы знойдзеце парачку прыгожых экспанатаў.

У музэй Ліды, які знаходзіцца недалёка ад замку, трапіць цяжэй, бо зараз ён на рэканструкцыі.

Гісторыя Ліды цесна зьвязаная зь гісторыяй яе замка, але ў горадзе ёсьць і іншыя славутасьці.

Лідзкія сьцены выглядаюць вельмі надзейна. Photo by Алесь Bezuher.

Савецкая вуліца — сэрца Ліды

Сумна, але найбольш гістарычная вуліца Ліды мае такую банальную назву. Нават менскі «праспэкт Незалежнасьці» гучыць нашмат лепей.

У Лідзе ўсё круціцца вакол гэтай вуліцы. Гэта і Фарны касьцёл (1747), і Міхайлаўская царква — пабудаваны за кошт царэвiча расейскага Паўла.

Зараз па будзёным вуліцам Ліды гуляюць шляхетныя пэнсіянэркі ды падпіўшыя зранку дарожныя рамонтнікі.

А даўней, калi у цэлай Рэчы Паспалiтай вiравала грамадзкае жыцьцё, i Лiда мела цiкавейшыя часы: вялiкiя зборы шляхты на Сэймiкi для абраньня дэпутатаў i паслоў на Сэймы, шумнае агiтаваньне за тых цi iншых паслоў.

Цяпер галоўныя падзеі Ліды, як сьведчыць партал гораду — чорны кудлаты цуд, які бегае па раёну і пужае грыбнікоў, і хіп-хоп вечарыны ў перамешку са сьвяткаваньнем вызваленьня гораду.

Крыжаўзьвіжанскі фарны касьцёл

Ён стаіць на Савецкай вуліцы непадалёк ад замкавай гады. Зьлева ад яго — помнік Францыску Скарыне. Ён выкананы ў стылі віленскага барока па праекце архітэктара Глаўбіца. Інтэр’ер гэтага помніка архітэктуры ўпрыгожваюць фрэскавая размалёўка сьцен і збораў храма, а таксама скульптура і арнамэнтальная лепка ў стылі ракако. Тут захоўваецца выява Боскай Маці з Немаўлём, прывезеная на тэрыторыю Беларусі першымі францысканцамі яшчэ ў XIV стагодзьдзі.

Яшчэ адзін помнік культавага дойлідзтва ў Лідзе — ансамбаль кляштара піяраў 1797–1825 гадоў зь Іосіфаўскім касьцёлам, у будынку якога сёньня разьмешчаны катэдральны Сьвята-Міхайлаўскі сабор. Касьцёл, збудаваны ў стылі позьняга клясыцызму, згарэў у 1842 году і рамантаваўся на працягу 20 гадоў. У савецкі час тут быў плянэтар. Цікава зайсьці ўнутр — тут абсалютна круглая заля.

Раней у царкве Св. Міхаіла Арханёла знаходзіўся плянэтарый. Photo by Алесь Bezuher.

А вось лідзкая таямніца ад Мірона Нарбута — гатовы сцэнар для фільма X-Files па-беларуску:

«У 1863 г. каля ваколiцы Вiльканцаў, што пад Лідай зiмовай парой некалькi дзесяткаў людзей бачылi бiтву паветранага войска ў старажытнай вопратцы; пiсаў аб гэтым Тэадор Нар¬бут да тагачаснага губэрнатара гарадзенскага Допэльмэйра з просьбай прыслаць каго-небудзь са спэцыяльных людзей дзеля дазнаньня: цi была гэта фатамаргана, цi мэтэор невядомай дагэтуль прыроды. Але замест астранома быў прысланы спраўнiк, якi забаранiў пад страхам быць павешаным усiм сьведкам гаварыць аб тым, што бачылi, i на гэтым справа скончылася».

Ля замка (высокі будынак насупраць брамы) маецца аб’ект «сталоўка», якая адчыняе свае гасьцінныя дзьверы зранку. У ёй можна, сярод іншага, сустрэць шмат годных прадстаўнікоў лідзкай эліты.

Маюцца ў Лідзе некалькі гасьцініц. Сярод іх гатэль «Кантынэнт» мае тры зоркі. А «Ліда», даволі танная гасьцініца (26320 рублёў за двухмясцовы нумар), вядомая сваімі завоблачнымі відамі на замак. Для фанатаў чыгункі і ўсяго, што зь ёй зьвязана — Дом адпачынку Лякаматыўнага дэпо на вуліцы Труханава.

ПраДарожжа ў гэты рэгіён завяршаем, хоць кожны зможа зрабіць там шмат іншых адкрыцьцяў. Да прыкладу, на Generation.bY ужо друкаваўся матэрыял вандроўнікаў зь Віцебску «У сэрца Вялікага Княства: зь Віцебску ў Ліду». Мы ж кіруемся ў бок Заслаўя.