Лісты з-за кратаў

«Сачыў за тым, як ты сядзеў, праз прэсу». «Усё па раскладзе: не калонія, а піянерскі лагер». «Тут, мушу сказаць, ліст ад кожнага чалавека з’яўляецца важным». 24 студзеня ўвечары зноўку размаўлялі пра палітвязняў. На гэты раз нагоду для размовы стварыла выстава, куратарам якой стаў студэнт Еўрапейскага гуманітарнага ўніверсітэту Уладзімір Лемеш.

Уладзімір распавядае, што ідэю арганізаваць выставу падалі дзяўчыны, якія днямі пісалі лісты па той бок вялікіх мураваных сценаў кратаў. Нават тым, каго асабіста не ведалі. Адрасатамі былі людзі, якіх у медыя і на вялікіх прэс-канферэнцыях называюць палітычнымі зняволенымі — тымі, хто згубіў волю праз сваю палітычную пазіцыю.

Выстава ўяўляе сабою 10 здымкаў шурпатых з выбоінамі сценак турмаў, за якімі сядзелі адрасаты лістоў. Тут можна пабачыць і сцены «Валадаркі», і турмы КДБ, якую часам называюць «Амерыканкай», і сцены вязніцаў іншых беларускіх гарадоў. На кожным фота — па лісту. Варта ўчытацца ў іх тэкст, каб адчуць цэлую гаму эмоцый. Лісты прызначаныя не толькі блізкім і родным, але і незнаёмым людзям, з якімі цягам тэрмінаў у вязняў усталёўвалася перапіска.

Выяўленыя на фотаздымках словы на кавалках паперы са школьных сшыткаў — гэта адсканаваныя копіі сапраўдных лістоў, якія, на жаль, не перадаюць усю атмасферу таго самага «турэмнага» ліста. Але ўсё роўна прымушаюць задумацца пра лёс гэтых і дзясяткаў падобных ім людзей. Почырк некаторых старонак цяжкавата чытаць, але і пакінуць непрачытанымі іх немагчыма.

«Самае дарагое ў лісце тое, што ён дапамагае табе скрасці ў вечнасці хоць 10 хвілін»

З нагоды адкрыцця сядзібу БНФ, дзе месціцца выстава, наведалі і некалькі былых вязняў — Зміцер Дрозд, Сяргей Казакоў, Павал Вінаградаў з жонкаю Святланай (яны ажаніліся, калі Павал быў яшчэ ў калоніі). Тут не было дыскусій, тут героі распавядалі гісторыі сваіх перапісак. Удзельнікі мерапрыемства прыгадвалі пра турэмных цэнзараў, шыфроўкі, вольны час, аб зайдзрасці сукамернікаў да колькасці лістоў, якія прыходзілі да «палітычных». Сяргей Казакоў, асуджаны на 3 гады пазбаўлення волі пасля Плошчы, распавядаў пра тое, як пісаў у сваіх лістах цэнзару.

Самае галоўнае, што паўтаралі ўсе прысутныя вязні: калі ты сядзіш у турме, лістоў мала не бывае. Вельмі прыемна атрымліваць лісты. Тым больш, гэта амаль адзінае, што дапамагае «забіваць» час. «Самае дарагое ў лісце тое, што ён дапамагае табе скрасці ў вечнасці, якая наперадзе, хоць 10 хвілін, хоць гадзіну», — кажа Зміцер Дрозд.

Да канца размовы не здолеў застацца Павал Вінаградаў, асуджаны на 4 гады зняволення ў 2011 годзе. Недзе праз паўгадзіны пасля пачатку адкрыцця выставы хлопец перарваў размову, выбачыўся і сказаў, што а восьмай мусіць быць дома, бо ён пад даглядам міліцыі.

Верагодна, галоўная мэта, з якой ладзілася выстава — не забыцца на тое, што ёсць яшчэ людзі, якія сядзяць за кратамі з-за ўласных палітычных перакананняў — дасягнутая. І каб словы, што пісаць лісты неабходна і зараз, не былі проста словамі, усе прысутныя маглі напісаць некалькі радкоў. Скрыня «пошта» і паштоўкі былі пад рукамі.

Выстава будзе доўжыцца яшчэ месяц (да 28 лютага) на ўправе БНФ па адрасу Чарнышэўскага, 3 (1 пад’езд). Канешне, ужо не будзе ў залі гэтых людзей, якія пісалі шчырыя радкі з іх вясёла-невясёлымі гісторыямі, але схадзіць на яе варта. Па-першае, каб не забывацца на наяўнасць фізічных абмежаванняў на свабоду людзей. Па-другое, каб пачытаць, бадай, адныя з найбольш шчырых радкоў, якія толькі можна ўявіць у лістах, што пішуць адзін аднаму людзі.

Адрэсы тых, хто чакае падобных лістоў за кратамі, можна даведацца тут. 

Болей фота з выставы лістоў палітвязняў