ПраДарожжа: Янавічы і Стралкава

Вясна наступае, а зь ёй надыходзіць час адкрываць новы сэзон вандровак. Расповед пра невялікія маёнткі ў вёсках Янавічы і Стралкава завяршае ПраДарожжа ў Нясьвіскі рэгіён. У першай вёсцы дагэтуль гаспадараць усе, хто на тое здольны, ператвараючы помнікі ў паліва. У другой — насуперак усяму знайшоўся прыватны ўласьнік, які нарэшце праз 70 год пачаў адбудоўваць сядзібу. Спадзяемся, тыя пяць публікацыяў, прысьвечаных знакамітаму гораду Радзівілаў і яго навакольлю, падштурхнуць вас на свае вочы спазнаць веліч і заняпад гэтых зямель.

Агляд гэтага рэгіёну ў межах аўтарскай сэкцыі Generation.bY «ПраДарожжа» мы пачалі з вандровак у Нясьвіж, Клецак і Радзівілімонты:

• ПраДарожжа: пасьпець у Нясьвіж
• ПраДарожжа ў Нясьвіж: у палоне эўрапалацу
• ПраДарожжа ў Клецк: габрэі саступілі месца беззаконьням
  
• Радзівілімонты — «найвыдатнейшы помнік беларускай архітэктуры»

Янавічы — вы яшчэ тут?

У 8 кілямэтрах ад Клецку з часоў першага падзелу Рэчы Паспалітай стаіць сядзіба шляхцічаў Бжазоўскіх. Яна ёсьць цудоўным ўзорам пераходнай эпохі, у якой выразна спалучаліся барока і клясыцызм.

Гэтая жанчына жыве ў сядзібным доме

Апошні ўладальнік сядзібы, Эдвард Ялінскі, пакінуў яе ў 1939 годзе. З тых часоў у падзеленым на «кватэры» доме жывуць простыя людзі. Сярод насельнікаў гэтага шляхетнага дома атрымалася пабачыць толькі самотную бабулю, у якой, вядома, няма грошай на рамонт і падтрыманьне сядзібы.

Сядзіба ў вёсцы Янавічы перарабленая пад шматкватэрны дом

Гісторыя і сумны стан гэтага мястэчка нічым не вылучаецца сярод соцень такіх жа закінутых сядзіб сучаснай Беларусі. Хіба што ў Янавічах можна ўвачавідкі спазнаць стаўленьне беларусаў да свайго былога і, адпаведна, будучага.

Янавіцкая сядзіба перайшла калгасу 70 гадоў таму

Калісьці вакол сядзібнага дома было шмат гаспадарчых прыбудоў. Яны, таксама як і дом, ахоўваюцца дзяржавай, бо маюць гістарычную каштоўнасьць. Але здараецца так, што некаторыя будынкі проста зьнікаюць. Так адбылося са старым сьвіранам пачатку XIX ст., які цяперашні ўладальнік сядзібы — СПФ «Туча» РУП «Мінск Крышталь» — банальна разабраў узімку на дровы.

Мясцовыя жыхары на параднай алеі сядзібы

Зварот старшыні Беларускага добраахвотнага таварыства аховы помнікаў гісторыі і культуры Антона Астаповіча ў пракуратуру Менскай вобласьці нічога не зьмяніў. Праверка выявіла «адсутнасьць ведаў аб ахоўным статусе помніка» ў яго ўладальнікаў. Хаця, згодна з крымінальным кодэксам, гэтым людзям пагражала адказнасьць.

Унутры сядзібы

Застаецца толькі гадаць, ці паўторыць сядзібны дом лёс сьвірана?

Стралкава

У кілямэтры ад аўтастрады Слуцк — Івацэвічы стаіць маёнтак Стралкава, узьведзены ў пачатку ХХ ст. у правінцыйным нэаклясычным стылі. Пэўны час яго лёс быў падобны да лёсу іншых беларускіх сядзіб: прыход савецкай улады, засяленьне новых «кватэрантаў», камунальнае жыцьцё і паступовае разбурэньне.

Стралкаву пашанцавала - у яго зьявіўся гаспадар

Але нядаўна сядзібу атрымаў ва ўласнасьць новы гаспадар і заняўся яе даглядам. Дом нядрэнна захаваўся, але працы, як бачна па здымках, у новага гаспадара яшчэ шмат. Уладальнік намагаецца ўзьняць ня толькі гаспадарку, але і адрамантаваць сядзібу, надаць ёй ахайны і прыстойны выгляд.

Ёсьць надзея, што стралкаўская сядзіба, дзякуючы новаму гаспадару, захаваецца

Зараз сядзіба — прыклад станоўчага вырашэньня пытаньня захаваньня беларускай гістарычнай спадчыны.

Увага! Прыватная ўласнасьць!

Аўтар фота Алесь Bezuher, малюнак мапы — tarka